JAGÓW - Wieś siedziba sołectwa.

Jagów (d. Jagow)
Sołectwo: Jagów

Aktualna liczba mieszkańców - 253

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1299 r. W 1- szej połowie XIV w. Było to 63- łanowe lenno rodów rycerskich Billerbeck i Slemer (w tym 4 łany własności kościelnej).
Wieś pograniczna; w XV w. Większa jej część leżała w granicach Pomorza (Billerbecków), mniejsza w granicach Nowej Marchii (lenno rodu v. Waldow). W latach 20/30 XVII w. była to już duża jednostka osadnicza, składająca się z 33 gospodarstw chłopskich i 6 zagrodniczych; znajdowały się tu karczma, kuźnia oraz dwa młyny (zapewne oddalone od wsi). W tym czasie cały majątek rycerski należał do Billerbecków. W 1690 r. dobra przejmują Lüdewitzowie, po czym - w 1713 r. - sprzedają je rodzinie v. Braunsweig, zaś od 1776 r. właścicielami staje się rodzina v. Armin.
Od pocz. XIX w. (ok. 1810) aż do roku 1945 majątek w Jagowie pozostawał w ręku rodu v. Schröder. W poł. XIX w. była to wieś dworsko - chłopska, zamieszkała przez 359 osób , w tym 226 to ludność folwarczna. Poza dobrami szlacheckimi, liczącymi ponad 1000 ha (w ich skład wchodziły również tartak i cegielnia) było też 7 gospodarstw chłopskich i 7 zagrodniczych. Od średniowiecza Jagów był wsią kościelną; istnienie świątyń potwierdzają źródła XVI i XVIII- wieczne. W 1856 r. wzniesiono nowy kościół wg projektu Heinricha Wenzla, fundacji Friedricha v. Schrödera.
Przez wiek XIX-ty sukcesywnie zmniejszał się udział gospodarki chłopskiej; w 1939 r. było już tylko 5 gospodarstw. Po 1945 r. majątek upaństwowiono, tworząc na jego bazie PGR. Obecnie zespół folwarczny i rezydencja są nieużytkowane.

Układ przestrzenny i zabudowa

Ulicowy układ przestrzenny udokumentowany kartograficznie od schyłku XIX w. , zachowany do chwili obecnej. Wcześniej zapewne była to również ulicówka. Założenie zdominowane przez założenie folwarczne, z kościołem jako dominantą wysokościową. Droga wiejska wytoczona swobodnie, w przybliżeniu na osi N-S, obsadzona alejowo kasztanowcami. W północnej części wsi, po wschodniej stronie drogi ulokowany jest zespół folwarczny, składający się z dwu rozległych dziedzińców okolonych budynkami i zespołu rezydencyjnego. Naprzeciw folwarku usytuowany kościół i cmentarz. W południowej części wsi kolonia mieszkalna w formie zwartej ulicówki, z przewagą dworskich czworaków (tu także nieliczne zagrody chłopskie). Zabudowa powstała po 1945 r. (w tym piętrowe budynki mieszkalne) zlokalizowana jest na terenie dawnego parku, w pn.-wschodniej części Jagowa.

Główne elementy strukturalne

-kościół neogotycki z wyniosłą wieżą usytuowany jest w osi rezydencji, po przeciwnej stronie drogi. Dokoła kościoła teren trawiasty ( stary cmentarz, zlikwidowany przypuszczalnie w poł. XIX w.), do którego od strony zachodniej przylega cmentarz XIX- wieczny , czynny. Zachowana XIX wieczna brama i starodrzew.
-Zespół rezydencyjny ulokowany między pn. i pd. Podwórzem folwarcznym, składającym się z pałacu z pocz. XIX w. oraz ruiny dworu o nieustalonej chronologii, z którego pozostała wieża usytuowana na zadrzewionym wyniesieniu terenu. Kompozycja swobodna.
-Pozostałość parku po pd.-wschodniej stronie dworu. Teren parku pomniejszony, częściowo zdewaloryzowany.
-Folwark (część południowa) o geometrycznym zwartym założeniu, z rozległym dziedzińcem okolonym budynkami gospodarczymi, z gołębnikiem z 1867 r. pośrodku. W zespole tym znajduje się budynek mieszkalny (pracowników folwarcznych), datowany na rok 1687; bryła budynku - zresztą bardzo przebudowanego - zdaje się potwierdzać tak wczesną metrykę.
-Folwark (część północna) o założeniu analogicznym jak południowy z zabudową gospodarczą oraz jednym (przypuszczalnie powojennym) budynkiem mieszkalnym w pierzei północnej. Całość założenia dworsko-folwarcznego wydzielona jest od strony drogi tyłami budynków, ustawionych w zachodnich pierzejach obu podwórzy a w prześwitach murem ogrodzeniowym. Kamienno - ceglane ogrodzenie, ciągnące się poza folwarkiem w kierunku południowym, jest bardzo cenne, z dekoracyjnym detalem. Zabudowa folwarczna pochodzi z okresu od ok. połowy XIX w. do pocz. XX w. Obiekty w większości budowane z cegły ceramicznej, w starszych budynkach także znaczący udział kamienia. Jedynym obiektem w konstrukcji ryglowej jest stodoła w folwarku północnym. Niektóre budynki wyróżniają się starannie opracowanymi elewacjami i ozdobnym detalem.
-Kolonia mieszkalna złożona głównie z dawnych czworaków, ustawionych kalenicowo wzdłuż drogi. Zabudowa od ok. XIX w. do lat 20-tych XX w., murowana, z cegły ceramicznej i silikatowej. Występują dachy naczółkowe, ceglane opaski wokół otworów, gzymsy. Towarzyszące czworakom budynki gospodarcze w wielu przypadkach są potraktowane równie starannie. Część obiektów w różnym stopniu przebudowana. W obrębie kolonii jest też kilka zagród chłopskich, z których na uwagę zasługuje zagroda nr 37, z ryglową chałupą z 3 ćw. XIX w. oraz ryglowo - murowany dwojak (b. nr) z 1 ćw. XIX w., zlokalizowany na południowym skraju wsi - na zachód od budynku szkoły.